Workshop Deepfake verdediging

Doelgroep: Overlevers, hulpverleners, sociaal werkers, advocaten en bondgenoten

Duur: 90 minuten (aanpasbaar)

Deepfakes zijn niet slechts een technische curiositeit. In verkeerde handen worden ze gebruikt om mensen lastig te vallen, te diskwalificeren of te isoleren — vooral overlevers van misbruik. Deze sessie geeft deelnemers het vertrouwen om digitale manipulatie te spotten, kalm te reageren en anderen te helpen.

Wat deelnemers leren

• Een duidelijk begrip van deepfakes en hun misbruik in geweldssituaties
• Praktische tools om nepvideo’s, -audio en -foto’s te herkennen
• Strategieën om veilig te reageren wanneer synthetische media als wapen worden gebruikt
• Een geprinte checklist van waarschuwingssignalen en actiestappen — om te bewaren, delen of doorgeven

Benodigdheden

• Projector of groot scherm
• Laptops/tablets (optioneel)
• Flipchart of whiteboard
• Geprinte checklists
• Vooraf geselecteerde echte en nepvideo-/audioclips
• Rollenspel-scenariokaarten

Sessieplan

Duidelijke uitleg: Wat is een deepfake? (15 minuten)

Facilitator-instructie: Houd het simpel. Geen technische lezingen.

• Een deepfake is een digitaal gemanipuleerde video, audio of foto die lijkt alsof iemand iets doet of zegt wat nooit gebeurd is.
• Misbruikers kunnen ze gebruiken voor wraakporno, valse bekentenissen, bedreigingen of vernederend beeldmateriaal.
• Niet alle deepfakes zijn kwaadaardig, maar in misbruiksituaties vergroten ze angst en wantrouwen.

Vergelijking (optioneel): “Het is als een pop die op je lijkt, praat als jij, en anderen laat geloven dat het jij bent — maar gemaakt door iemand met kwade bedoelingen.”

Hoe spot je een deepfake? (15 minuten)

Brainstorm: “Hoe zou je iemand in een video vervalsen? Wat zou misgaan?”
Noteer ideeën, deel dan een checklist (voorbeeld):

Waarschuwingssignalen:

• Lippenbewegingen kloppen niet met de audio
• Geen knipperen — of te veel knipperen
• Vreemde belichting of schaduwen
• Ogen zien er levenloos uit
• Oren, sieraden of haar zien er wazig uit
• Stem klinkt robotachtig
• Onnatuurlijk herhaalde gezichtsuitdrukkingen

Deel kleine kaarten met deze checklist.

Spot-de-nep-oefening (20 minuten)

Toon 5 clips — mix van echt en nep. Na elke clip:

• Vraag: Echt of nep?
• Laat stemmen, onthul het antwoord en bespreek:
  • “Wat verraadde het?”
  • “Zou het iemand misleiden?”
  • “Hoe kan dit misbruikt worden?”

Varieer tussen duidelijke en subtiele voorbeelden.

Rollenspel: Scenario’s (20 minuten)

Groepjes krijgen elk een scenariokaart (A6) met realistische situaties:

• Een nepnaaktvideo die gedeeld wordt
• Een audio die je baas imiteert om wachtwoorden te vragen
• Een video waarin “jij” iets bekent wat je nooit zei
• Een viral video die verdacht lijkt

Elke groep bespreekt drie vragen en deelt één inzicht.

Facilitator: Twijfel is normaal. Deze tools zijn ontworpen om te misleiden.

Als iemand een deepfake tegen je gebruikt (10 minuten)

Praktische stappen:

• Adem eerst – je bent niet alleen en dit is te overzien
• Bewijs veiligstellen (video, screenshot, link)
• Noteer wanneer en waar je het zag
• Meld het op het platform (meestal verboden)
• Zoek steun – juridisch, emotioneel, digitaal
• Confronteer de dader niet alleen

Moedig aan eerst een hulpverlener te raadplegen.

Vragen & mythes doorbreken (10 minuten)

Open vragenronde. Weerleg veelvoorkomende mythes:

• “Alleen beroemdheden worden getroffen” – Onjuist.
• “Deepfakes zijn nu perfect” – Bevatten nog steeds fouten.
• “Als het echt lijkt, ís het echt” – Precies de valkuil.

Extra’s

• Demo: Toon hoe een stem/gezicht gekloond wordt (veilig).

• Actiepakket: PDF met:

  • Checklist
  • Stappenplan
  • Hulpinstanties

• Vervolg: 1-op-1 hulp bij melden of verifiëren.