Veiliger communicatiegedrag

Digitale risico’s verminderen in dagelijkse ondersteuning aan overlevenden

Deze sessie helpt deelnemers om risicovol digitaal communicatiegedrag te herkennen, veiliger alternatieven te leren kennen en vertrouwen te krijgen om overlevenden te begeleiden bij gewone keuzes — zoals wat je sms’t, vanwaar je belt, en hoe je je telefoon gebruikt zonder bespioneerd te worden.

Duur: 1,5 uur (goed voor groepen met weinig tijd; kan uitgebreid worden tot 2–2,5 uur met demo’s en casussen)

Leerdoelen

Aan het einde van de workshop kunnen deelnemers:

  • Veelvoorkomende surveillance-risico’s bij bellen, berichten en apps herkennen
  • Begrijpen hoe daders communicatie volgen
  • Veiliger tools en technieken aanbevelen zonder het risico te vergroten
  • “Situationele communicatieplannen” maken voor overlevenden op basis van dreigingsniveau
  • Eenvoudige manieren gebruiken om veilige kanalen te controleren (zonder paranoïde over te komen)

Doelgroep

  • Medewerkers van opvangcentra
  • Hulpverleners
  • Outreach-vrijwilligers
  • Juridische ondersteuners
  • Overlevenden in digitale veiligheidsprogramma’s

Benodigd materiaal

  • Flip-over, stiften
  • Telefoons (nep of echt), laptops voor rollenspellen
  • Gedrukte “dreigingskaarten”
  • Post-its, pennen
  • Optioneel: demonstratiemateriaal (Signal, Briar, GrapheneOS-toestel, Faraday-hoes, PiRogue)

Opbouw

Deel 1: Digitale risicobewustwording (20 min)

Onderwerpen

  • Hoe daders communicatie monitoren:
    • Spyware / stalkerware
    • Cloud-synchronisatie & apparaatspiegeling
    • Gedeelde accounts, familie-abonnementen
    • Fysieke toegang (codes raden, direct meekijken)
  • De mythe van “gebruik gewoon WhatsApp” – wanneer dat niet veilig is

Activiteit

  • Risico’s sorteren: groepen ordenen communicatiemethoden van “redelijk veilig” tot “hoog risico” (bv. sms, Messenger, Signal, vaste lijn, publieke Wi-Fi, e-mail, spraakmemo)

Deel 2: Veiliger tools, veiliger gedrag (30 min)

Onderwerpen

  • Principes voor veiligere communicatie:
    • Tijdelijk, anoniem, versleuteld of redundant
    • Geen enkele app is 100% veilig – gedrag telt
  • Aanbevolen tools:
    • Signal (veilig, maar installatie op betrouwbaar apparaat vereist)
    • Briar (offline via Bluetooth)
    • Wegwerptelefoon of SIM-kaart (afhankelijk van situatie)
    • Notitie-app + codezin (low-tech oplossingen)

Demo

  • Signal: hoe verifieer je veiligheidsnummers
  • Burnerphone instellen: communicatie splitsen

Hand-out

  • Tabel met “Tools die veiliger zijn-ish” – met voor- en nadelen

Deel 3: Communicatieplan op maat (20 min)

Activiteit

  • “Je helpt Jamie” – Een overlevende, Jamie, vermoedt dat haar telefoon in de gaten wordt gehouden. In duo’s:
    • Prioriteiten bepalen (juridisch contact, familie, woning zoeken)
    • Veiliger keuzes maken per behoefte
    • Communicatieplan voor één week maken

Bespreking: waarom die keuzes? Wat moest je opofferen?

Deel 4: Inbedden van gedrag – Lesgeven aan overlevenden (15 min)

Onderwerpen

  • Uitleggen zonder angst of schaamte te veroorzaken
  • Begrip toetsen (“Wat zou jij doen als…?”)
  • Wanneer je geen plotselinge veranderingen moet voorstellen
  • Empathische coaching: “Ik heb zelf ooit dit gebruikt…”

Rollenspel

  • Flitsoefening: leg in 2 minuten uit hoe iemand veilig contact opneemt met een advocaat zonder dat partner het merkt. Start.

Afronding & Vragen (10 min)

  • Samenvatting van veilige gewoontes:
    • Gebruik veiligere apps als mogelijk
    • Laat geen sporen na (of weet hoe je die wist)
    • Vermijd verdachte patronen of ‘stilte’
    • Eerst overleggen voor je contact zoekt
  • Lokale middelen:
    • Openbare Wi-Fi-locaties
    • Schuilplaatsen met leenapparatuur
    • Tech-hulpgroepen

Uitdeelmateriaal

  • “Waarschuwingstekens & veilige praktijken” – samenvattingskaart
  • Situatiegebaseerd communicatieplan (anoniem)

Optioneel

  • Vrije techbalie: mensen kunnen telefoons meenemen, privé vragen “is dit veilig?”
  • App-setup workshop
  • Privacykliniek: metadata wissen, apps verbergen, SIM wisselen